Te raupī te rauhī kia haumaru ai ngā taonga, mā ngā tari kāwana e kumanu, e rokiroki, ngā taonga e tiakina kia tāwharautia: ahakoa kei te iwi e mau ana, kei te whānau, kei te hapū te Karauna rānō.
Tiaki i ou Ataata-rongo mea orooro hoki
Tiakina te rino, te matā, te kōhatu, te rākau hoki
He Pārongo e pā ana ki ngā Wāhi Hura Whenua, te Tiaki Marae me te Whakahaere Mahere
He Aratohu he Rārangi Āheinga māu hei āwhina
Pāwhiri ki konei kia hoki anō ki te whārangi kāinga o Te Ara Taonga.
Tiaki mea pepa
Ngā Peita
https://www.tepapa.govt.nz/learn/guides-caring-for-objects/how-care-for-paintings
https://natlib.govt.nz/collections/caring-for-your-collections/artworks-on-paper
He aratohu ēnei kia tautiakina o mahi toi ā-pepa me o taewai , o tuhinga pene, o whakairoiro, mātātuhi hoki.
Ngā Pukapuka
https://natlib.govt.nz/collections/caring-for-your-collections/books
https://www.tepapa.govt.nz/how-care-for-paper-and-books
Mā mohimohi mā rokiroki e rauora ai ou pukapuka, ahakoa taonga tuku iho ahakoa pukapuka hou.
Kohinga a-Whānau
https://natlib.govt.nz/collections/caring-for-your-collections/family-collections
Ko te hanga o kohinga a-whānau he taonga heoi he mea kopī; he reta, he kohinga nupepa, he pōkaitahi, pukapuka maramara hoki. Mā te aratohu nei e whakahau ai ēnei kohinga.
Tiaki Whakaahua
https://natlib.govt.nz/collections/caring-for-your-collections/photographs
https://www.tepapa.govt.nz/learn/guides-caring-for-objects/how-care-for-photographs
E tohua ēnei whakaurunga me pēhea e tautiaki, e pupuri, e whakaatu ai ou whakaahua kia haumaru ai mō te roanga o te wā.
Tiaki whakaahua i te marae
https://natlib.govt.nz/collections/caring-for-your-collections/marae-photographs
He aratohu ki te haumaru, ki te pupuri, ki te whakaatu whakaahua i tō marae.
Tiaki Whakaahua Hiko
https://natlib.govt.nz/collections/caring-for-your-collections/digital-images
He rite te tūrarutanga o te whakaahua hiko ki tō te whakaahua pepa. Anei he aratohu kia rauora ai ou whakaahua hiko.
Tiaki i ou Ataata-rongo mea orooro hoki
He Aratohu Tiaki Ataata-rongo
http://www.ngataonga.org.nz/preservation/audiovisual-archiving-guidelines
Ākona kia pupuri ai tō kohinga ataata.
Te whakamamatitanga o ngā kohinga taonga orooro
https://natlib.govt.nz/collections/caring-for-your-collections/heritage-audio-digitisation
Ākona ki te whakamamati i ou kohinga orooro kia taea te whakauru te rauora ai a ko ake nei. Kei tēnei whakaurunga he rārangi āheinga kia maheretia he mahi whakamamati.
Hopunga orooro
https://natlib.govt.nz/collections/caring-for-your-collections/sound-recordings
He māmā noaiho kia raru ai ngā hopunga orooro, heoi me tūpato kia whakarauora ai. Ākona ai kia pēhea nei koe i ōna whakarauoratanga.
Tiakina te rino, te matā, te kōhatu, te rākau hoki
Te Rino, te matā me te kōhatu
https://www.tepapa.govt.nz/how-care-for-metal-glass-and-stone
Ākona kia rauora ai he mea rino, he matā, he kōhatu hoki.
He mea rākau
Ākona te tiakitanga i ngā mea rākau.
Tiakina te pueru me te kākahu
Ākona ai te arapikinga kia tika te tiakitanga, te pupuritanga me te whakaaturanga o ngā taonga pēnei ki te kākahu, te whāriki, te kete me te piupiu.
He Pārongo e pā ana ki ngā Wāhi Hura Whenua, te Tiaki Marae me te Whakahaere Mahere
Wāhi Hura Whenua
Ako tonu i te Ture Pouhere Taonga 2014 me ngā tukanga o ngā wāhi hura whenua, tae atu ki ngā puka tono tika ana mō te mana hurakohatu.
Tiaki Marae
http://www.heritage.org.nz/protecting-heritage/maori-heritage/protecting-maori-heritage
Anō he taonga motuhake ngā wharenui, ngā wharekai, ngā whare karakia, ngā pātaka, ngā waka me ētahi atu taonga hangā me ōna hangatanga ōna auahatanga.
Ako tonu ka pēhea koe e āwhina kia rauora ai ēnei taonga mā te Hōtaka Tiaki Whare Māori, whakapā atu ki te Pouhere Taonga ki te whiwhi kupu āwhina mai i ngā Pouārahi ā-rohe i ngā Tari Pouhere Taonga i Kerikeri, i Tāmaki Makaurau, i Te Whanganui-a-Tara i Ōtautahi hoki.
Ngā Rautaki Taiao
http://www.heritage.org.nz/resources/-/media/df04a8750ee045d793790ff7c40b2214.ashx
Āko tonu me pēhea e whakaahu i tō mahere whakahaere mahi tiaki taonga a-iwi.
Nā te Pouhere Taonga i whakaahu he aratohu hei āwhina i a koe ki te whakarite ki te whakatinana he Mahere Whakahaere ā-Iwi ki te tautuhi ki te tautuhi ki te tiaki hoki i ou taonga tuku iho.
He Aratohu he Rārangi Āheinga māu hei āwhina
- Caring for Māori textiles (pdf)
- Checklist for planning a digitisation project (pdf)
- Iwi Management Plan (pdf)
- Fire and Safety and Heritage Places (pdf)
- Māori heritage Rules for RMA regional and district plans (Places and areas of significance to Māori) (pdf)
- Repairs and Maintenance of historic places and areas (pdf)
- Assessing Impacts on Places and Areas of Significance to Māori (pdf)
Updated on 14th March 2023