Tirohanga whānui
He hononga tangata – he hononga tēnei taonga ki ngā tīpuna, ki ngā āhuatanga o ngā wā o mua, mā tātou anō hei kai.
Ko ngā taonga tūturu he taonga ka āta rauhītia, ā, he whakapapa hoki ōna ki Te Ao Māori hei whakatinana i te mana, te tapu, me te mauri. He maha ngā hanga o ngā taonga tūturu, mai i te waka e 800 tau te tawhito ki ngā taonga raranga o te rautau rua tekau.
Kei tēnei whārangi he kōrero mō ngā momo taonga tūturu e rua: te taonga i kitea e te tangata me te taonga nō te tangata takitahi.
Taonga kitea – ko te taonga tūturu i kitea i muri i te 1 o Āperira 1976 i mana ai te Protected Objects Act. Rēhitatia ai ēnei taonga e te Manatū Taonga ki tētahi nama rēhita ‘Z’.
Tāonga nō te tangata takitahi – ko te taonga tūturu i kitea i mua te 1 o Āperira 1976. Tērā e rēhitatia ai ēnei momo tāonga e te whare pupuri taonga whaimana ki tētahi nama rēhita ‘Y'.
Ko tā te Manatū Taonga he whakawhiti kōrero me ngā tāngata whai take pānga pērā i te iwi me ngā hapū, ki te whakaoti whakatau mō te rangatiratanga me te tiakitanga o te taonga i kitea. Mō tēnei wā, ka tuku te Manatū Taonga he pūtea me ētahi atu momo tautoko, heoi ka noho tonu te mana ki te iwi me te hapū mō te taha ki ngā tikanga tiaki i taua taonga. Ka aroturuki hoki te Manatū Taonga i te tauhokohoko o ngā taonga tūturu kei roto i ngā ringaringa o te tangata takitahi me te rēhitatanga o ngā tāngata kohikohi taonga.
Whakahaerenga o te Taonga Tūturu i Kitea
Te Whakakitenga i Te Taonga Tūturu
Kitea ai te nuinga o ngā taonga tūturu e tētahi tangata, i tētahi mahi mātai whaipara tangata, mahi hanganga rānei.
Ina kite koe i tētahi taonga tūturu:
- me whakapā tika atu ki te Manatū Taonga mā te īmēra ki [email protected] ka whakaatu ai i te wāhi me ētahi whakaahua o taua taonga
- haria te taonga ki tētahi whare pupuri taonga tūtata mai kia rēhitatia.
- i tētahi wāhi mātai whaipara tangata, i te mahi kari oneone rānei, whakapā atu ki Heritage New Zealand Pouhere Taonga
- mēnā he āwangawanga ōu tērā ka tūkinotia te taonga, me whakamōhio tonu mai ki a mātou mā te īmēra ki [email protected]
Ko ngā whare pupuri taonga, ngā kaimātai whaipara tangata, me ngā māngai ā-iwi e whai ana ki te rēhita taonga tūturu me mahi mā te Protected Objects Database. Hei whakarite takiuru mō te pātengi raraunga, whakapā atu ki [email protected].
Te kerēme rangatiratanga
Ka whakamōhio atu te Manatū Taonga ki te hunga tērā pea e whai take pānga ana ki te taonga i kitea me te tukanga kerēme rangatiratanga. Ko te tikanga ka tautohungia te hunga whai take pānga i runga i te wāhi i kitea ai te taonga. Ka whakaputa pānui mātou i roto i te niupepa o taua rohe, i runga hoki i tā mātou paetukutuku, e tono ana kia tāpaetia ngā kerēme i mua i te paunga o ngā rā mahi e 60.
Ka āhei te tangata takitahi, rōpū rānei e whai take pānga ana ki tētahi taonga ki te tāpae kerēme rangatiratanga mai. Ka aromatawai te Manatū Taonga i ngā kerēme, ka mahitahi hoki me te hunga kerēme mehemea he maha ngā kerēme, ā, ka tukua ngā kerēme tika ki te Kooti Whenua ki reira whakatau ai nō wai te rangatiratanga. Ka āhei hoki te tangata takitahi me ngā rōpū ki te tono tika ki Te Kooti Whenua Māori mā reira whakatau ai nō wai te rangatiratanga.
Ngā momo rangatiratanga
E rua ngā momo rangatiratanga ka taea te tono:
Rangatiratanga ake – he mea whaitake tēnei momo ina e mārama pū ana nō tētahi tangata, ētahi tāngata rānei te taonga tūturu, ā, kua tāpae kerēme mai taua tangata, ōna hoa kerēme rānei.
Rangatiratanga tuku iho – he mea whaitake tēnei momo ina kāore e mārama ana ngā kōrero hei taunaki mai nō wai taua taonga. Ka tāpaetia te kerēme i runga i te wāhi, te rohe rānei i kitea ai te taonga, i runga rānei i ngā āhuatanga hei tautohu pērā i ngā tikanga whakairo, me te iwi, hapū rānei e whai take pānga ana ki te taonga. E kore e pūmau ai te motika, te pānga tuku iho, te panga noa rānei ki tētahi taonga tūturu ake i runga i te rangatiratanga, te noho rānei i runga i te whenua i kitea ai te taonga tūturu.
Te Kooti Whenua Māori
E whai mana ana Te Kooti Whenua Māori ki te whakatau nō wai te rangatiratanga ake, te rangatiratanga tuku iho rānei, ko wai te hunga tika hei pupuri i tētahi taonga tūturu i kitea, tangata takitahi mai, rōpū mai rānei (pērā i te rūnanga).
Ka taea te rangatiratanga te whakatau hei pānga takirua, ki waenga i ētahi rōpū rānei. Hei tauira, ka taea e ētahi iwi, hapū rānei te pupuri i tētahi taonga tūturu nō runga i te tika o tā rātou kerēme rangatiratanga tuku iho.
Mō ētahi ētahi kōrero mō Te Kooti Whenua Māori toro atu ki: Advice on Māori Land Court practices and procedures (Māori Land Court).
Te rauhītanga o ngā Taonga Tūturu i kitea
Mō te taha ki āna mahi mō tēnei wā hei tiaki taonga tūturu i kitea, ka whakarite, ka tautoko hoki te Manatū Taonga i ngā kaupapa rauhītanga e arahina ana e ngā iwi me ngā hapū mō ngā taonga tūturu e tino mōrearea ana. Ka āhei ngā iwi me ngā hapū ki te rauhī taonga mā ngā tikanga taketake, mā ngā tikanga mahi a te whare pupuri taonga whaimana, mā te tūhono rānei ki ō rātou uri mā te toi ataata, toi puoro, te mātauranga, me ētahi whakamāramatanga kē atu.
Huinga ataata rauhītanga: He hononga taonga, he hononga tīpuna
He huinga ataata mātauranga a he hononga taonga, he hononga tīpuna (2022) mō ngā āhuatanga rerekē hei whakaarotanga e pā ana ki te āta rauhī i te taonga tūturu, pērā i:
- ngā tikanga ahurea e pā ana ki te nekehia o te taonga ki wāhi kē
- ngā hītori ā-rohe, ā-iwi, ā-hapū rānei
- te mātauranga taonga tuku iho
- ngā tikanga mahi a te whare pupuri taonga
- ngā āhuatanga matatini, hou hoki ka ara ake i te mahi rauhī taonga tūturu.
Tirohia: He hononga taonga, he hononga tīpuna: Taonga Tūturu conservation videos.
Paepae Kaituku Ratonga Rauhītanga
Kei tā mātou Paepae Kaituku Ratonga Rauhītanga ko ngā mātanga rauhītanga, kaimahi tuku ihotanga me ngā māngai nō te rāngai whare pupuri taonga whānui.
I ngā tau tata nei, kua whakawhitia e te Manatū Taonga te tukanga mō ngā taonga tūturu e tiakina ana e mātou. E pēnei ana kia āhei ai te whakahaerenga o ngā kaupapa whāiti, kaupapa whānui hoki e tata ana ki te wāhi i kitea ai te taonga, me te whakawhiti kōrero me ō reira iwi, hapū, whānau hoki.
Ka whai mātou kia riro mā te iwi, te hapū me te whānau e wānanga, e whakatau hoki ka ahatia te taonga tūturu. Ka pēnei mātou mā te hono i te Paepae Kaituku Ratonga ki ēnei kaupapa, kia āhei ngā hapori ki te mahitahi i runga i te whakaaro kotahi hei rauhī i te taonga.
He aha ngā ratonga a ngā mema o te Paepae Kaituku Ratonga?
- He rauhī i ngā matū mākū pērā i te muka me te rākau.
- Mahi whakatikatika hei rauhī i te taonga tūturu.
- Hanga me te mahi pouaka pupuri taonga.
- Hanga whata whakakite.
- Tuku tohutohu ā-whare taonga.
- Āheinga whakahaupapa maroke.
- Mātanga whakarite taonga hei whakakite.
Me pēhea au e uru ai ki te Paepae Kaituku Ratonga?
Mehemea e kaha ana tētahi kaituku ki te tuku ratonga rauhītanga e hiahiatia ana ka taea e ia te tono kia uru ki te Paepae Kaituku Ratonga. Ka aromatawaitia ngā tono ki ngā paearu i roto i te Puka Tono mō ngā Taonga Tūturu. Ka whakapāngia ngā kaitono waimarie i runga i te āhua o ngā pūkenga e hiahiatia ana, te wāhi i reira te taonga tūturu, me ngā hiahia o te iwi e whai take pānga ana.
Ko ngā Kaitono ki te Paepae me :
- āta pānui kia mārama ki te Request for Proposal for Taonga Tūturu (DOCX, 2.3MB)
- āta pānui kia mārama ki te Master Services Agreement (DOCX, 620KB), Statement of Work lite template (DOCX, 75KB) ki te Statement of Work long template (DOCX, 75KB) rānei, me te Code of Conduct (PDF, 34KB)
- whakakī i te Request for Proposal response form (DOCX, 2.3MB) ka whakahoki ai ki [email protected] or the email listed on the form.
Tukua āu pātai ki [email protected] mā te pato i ngā kupu ‘panel of suppliers’ ki te rārangi kaupapa o tō īmēra.
Taonga Tūturu wehe motuhake
Te hoko me te tauhokohoko
Kāore e āhei te tauhokohoko i ngā taonga tūturu i kitea. E āhei ana te hoko, te tuku anake rānei i te taonga tūturu wehe motuhake ki tētahi kaikohikohi kua rēhita, ki tētahi whare pupuri taonga rānei. Ko te taonga tūturu i hokona kāore e āhei ki te tuku ki tētahi tangata kia whai taunakitanga rā anō te kaihoko ko tērā e whiwhi ana i te taonga tūturu he kaikohikohi rēhita ia, he whare pupuri taonga tūmatanui rānei.
Ko te taonga tūturu wehe motuhake me whai rawa i tētahi tiwhikete whakamātau (‘Y’ registration) mai i tētahi whare taonga whai mana kia hokona mā tētahi kaihoko whai raihana, whare hokohoko rānei. Me whiwhi e te kaihoko whai raihana, te whare hokohoko rānei te tiwhikete mai i te whare taonga whai mana e tūtata ana i mua i te hoko atu.
Ehara i te mea me whiwhi rēhitatanga ‘Y’ te tangata takitahi e hoko taonga tūturu ana i runga i te ipurangi mā tētahi paetukutuku hokohoko, mā huarahi kē atu rānei, engari ka āhei te tangata e hoko mai ana i taua taonga tūturu te tono i tiwhikete mai i tētahi whare pupuri taonga mēnā ka hiahia ia.
Koia nei ngā whare taonga whai mana: Auckland Museum, Te Papa, Canterbury Museum me Otago Museum.
Ina hoko taonga tūturu ai tētahi kaikohikohi rēhita, me whakamōhio ia i te Manatū Taonga i mua i te paunga o ngā rā 14 days ki tēnei mahi āna.
Raihana tauhokohoko Taonga Tūturu
Ka āhei ngā kaihoko whai raihana me ngā whare hokohoko te tauhoko taonga tūturu wehe motuhake mēnā kua whai whakaaetanga rātou mai i te Manatū Taonga. Katoa ngā raihana ka tukua e te Manatū Taonga ka whaimana tae rā anō ki te 31 o Kohitātea, ā, me whakahou rawa i ia tau, i ia tau.
Printable application form to obtain a licence to trade in taonga tūturu.
Kaikohikohi kua rēhita
Ka āhei te tangata takitahi, ngā rōpū rānei te tono ki te Manatū Taonga kia whai mana hei Registered Collector of Taonga Tūturu.
Online application form to be a registered Collector of Taonga Tūturu.
Mō ngā Taonga Tūturu kei te Karauna e puritia ana
Mēnā e hiahia ana koe ki ngā kōrero mō tētahi taonga kei te puritia e te Karauna, mō tētahi taonga rānei i kitea i muri iho i te tau 1975, whakapā atu ki [email protected].
Ngā puka me ngā hononga hei āwhina
- Current list of Licensed Dealers and Auctioneers
- Application form to trade in taonga tūturu (PDF, 69KB)
- Online application for registration as a collector of taonga tūturu
- Printable application form to register as a collector of taonga tūturu
- Heritage NZ: Taonga tūturu found at archaeological sites (Pouhere Taonga)
Updated on 19th September 2023